NEY SESİ, NEY ÇEŞİTLERİ, NEY AKORDU

Ney Sesi, Ney Çeşitleri

Yumuşak, huzur verici tatlı bir tınısı olan ney sesi, insan ses tonuna en yakın tınıya sahip enstrüman olarak tanımlanmaktadır. Bu yönüyle ney için, ‘insanı, insana musiki yoluyla anlatan bir vasıtadır’ diyecek olursak, pek de yanılmış olmayız.

Ney Çeşitleri, Ney Akortları

Her enstrümanda farklı özellik ve değişikliklere göre çeşitler bulunduğu gibi neyde de kendine has bir çeşitlilik söz konusudur. Kendine has bir çeşitliliktir çünkü, neydeki çeşitlilik, neylerin farklı akortlarda, diğer bir deyişle kamışların, farklı akortlara göre kesilmiş ve açılmış olmasına göre değişkenlik göstermektedir. Şöyle bir örnekle açıklayacak olursak, mesela bir tanburi veya ûdî, enstrümanının akordunu değiştirmek istediğinde, sapın uç kısmında bulunan mandalları bükerek enstrümanı istediği akorda getirmektedir. Ancak bir neyzen farklı bir akorttan üflemek istediğinde bunu, farklı akortta bir ney ile değiştirmek suretiyle sağlamaktadır. (Transpoze/Göçürme konusunu istisna edecek olursak..) Bu yüzden neyzenler genellikle yanlarında en az 6-7 tane farklı akortta ney bulundururlar.

Yirmi civarında farklı akortlarda ney çeşitleri bulunmakla beraber biz burada kullanılan temel akortlardaki neylerden bahsedeceğiz. Eğer bir neyzen, profesyonel manada akademik bir çalışma yürütmüyorsa, sadece bu beş akort ney hakkında bilgi sahip olması yeterlidir.

Ney Türü                   Piyano             Türk Müziği

Bolahenk (Nısfiye)      : Mi                 1 ses (Yerinden)

Sipürde                        : Re                 2 ses

Yıldız                           : Do                 3 ses

Kız                               : Si                   4 ses

Mansur                       : La                  5 ses

Şah                              : Sol

Batı müziğinde piyanonun LA notası temel kabul edilir ve enstrümanlar bu temele göre akort edilir. Neyde bu ses, Mansur neye tekabül eder. Yani Mansur neyin LA perdesiyle piyanonun LA perdesi aynı sesi vermektedir. Batı müziğinden farklı olarak, Türk Müziği’nde saz eseri veya enstrümantal çalışmalarda ağırlıklı olarak Kız ney akordu, yani Si perde akordu üzerinden gidilir. Ancak solistle eşlik edilen çalışmalarda, erkek ve kadın soliste göre ve eserin makamı ve yürüyüşüne göre hangi akorttan ilerleneceği değişkenlik gösterebilir. Yine Türk müziğinde kullanılagelen bir jargon haline gelmiş 1 ses.., 4 ses, 5 ses ifadeleri de yukarıda belirtilen akortlara tekabül etmektedir.

Ney nedir ve ney nasıl çalınır (üflenir)? konulu önceki yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.